بیانیه مطبوعاتی
۲ اردیبهشت ۱۳۹۹ – ۲۱ آوریل ۲۰۲۰
سازمان عفو بین‌الملل با انتشار یک بیانیه گفت اعدام امروز شایان سعیدپور به خاطر جرمی که در زمان کودکی مرتکب شده بود گواهی دیگر بر بی‌اعتنایی کامل مقامات ایرانی به حق حیات است.
مقامات ایرانی صبح امروز شایان سعیدپور را در زندان مرکزی سقز در استان کردستان اعدام کردند. شایان سعیدپور در تاریخ اکتبر ۲۰۱۸ توسط یک دادگاه کیفری در استان کردستان به اعدام محکوم شده بود. این محکومیت مربوط به ضرب و جرح کشنده یک مرد با چاقو در جریان یک درگیری در آگوست ۲۰۱۵ بود. شایان سعیدپور در زمان وقوع جرم ۱۷ سال سن داشت.
اعدام شایان سعیدپور اقدامی کینه‌توزانه و بی‌رحمانه بوده است.
دایانا التهاوی
دایانا التهاوی، معاون بخش خاورمیانه و شمال آفریقا در سازمان عفو بین‌الملل گفت: «اعدام شایان سعیدپور اقدامی کینه‌توزانه و بی‌رحمانه بوده است. صدور مجازات اعدام علیه او – که در زمان وقوع جرم کودکی با سابقه طولانی بیماری و مشکلات روانی بوده – طبق قوانین بین‌المللی ممنوع بوده است. با اجرای اعدام او بر خلاف قوانین بین‌المللی، مقامات ایران بار دیگر نظام دادرسی أطفال و نوجوانان را به تمسخر گرفته‌اند.»
«مجازات اعدام مجازاتی به غایت بی‌رحمانه، غیرانسانی و ترذیلی است و استفاده از این مجازات علیه افرادی که در زمان وقوع زیر ۱۸ سال سن داشته‌اند، طبق قوانین بین‌المللی تحت هیچ شرایطی جایز نیست. همان طور که در گزارش سالانه اعدام عفو بین‌الملل آمده، ایران یکی از معدود کشورهای باقیمانده در جهان است که همچنان از مجازات اعدام علیه این دسته از افراد استفاده می‌کند. این رویه مشمئزکننده است و باید متوقف شود.»
در گزارش سالانه عفو بین‌الملل درباره مجازات اعدام در جهان که امروز منتشر شد، بر این موضوع تاکید شده که با وجود کاهش تعداد اعدام‌ها در سطح جهانی، ایران همچنان پس از چین دومین مجری بزرگ اعدام در جهان است.
فرار از زندان و اعدام تلافی‌جویانه
شایان سعیدپور یکی از ده‌ها زندانی بود که در اواخر ماه مارس در خلال شورش و اعتراض به عدم رسیدگی مناسب مسئولان به ترس از گسترش ویروس کرونا در زندان‌های ایران، از زندان مرکزی سقز گریخت. وی حدود ۳ آوریل دوباره دستگیر و بازداشت شد. عفو بین‌الملل باور دارد که اعدام وی ممکن است اقدامی تلافی‌جویانه از سوی مقامات دادستانی محلی به منظور بازداشتن سایر زندانیان از فکر فرارهای مشابه بوده باشد.
براساس اطلاعاتی که توسط عفو بین الملل جمع آوری شده، دادستان سقز در روزهای اخیر بارها برای اجرای حکم اعدام فشار آورده بود و حتی از خانواده مقتول خواسته بود که شایان سعیدپور را عفو نکنند. طبق قوانین ایران، خانواده مقتول حق دارد در ازای دریافت دیه قاتل را ببخشد. اجرای احکام زیر نظر دادستانی است.
پیشینه
شایان سعیدپور سابقه بیماری روانی داشت و مبتلا به «اختلال کنترل تکانه» تشخیص داده شده بود. بر أساس اطلاعات عفو بین الملل، علی رغم کم سال بودن او در زمان وقوع جرم، سازمان پزشکی قانونی ایران در نظریه‌ی به دادگاه گفته بود که او در زمان وقوع جرم دارای «رشد و کمال عقلی» بوده و می توانسته درست و نادرست را از هم تشخیص بدهد.
خانواده و وكیل شایان سعیدپور این ارزیابی را رد کرده و گفته بودند كه او در زمان جرم از رشد عقلی برخوردار نبوده است. وكیل شایان سعیدپور همچنین ابراز نگرانی كرده بود كه دادگاه بیماری روانی وی را در نظر نگرفته است.
محکومان نوجوان در صف اعدام
ایران یکی از آخرین کشورهای جهان است که همچنان به استفاده از مجازات اعدام علیه افرادی که در زمان وقوع جرم زیر ۱۸ سال سن داشته‌اند، ادامه می‌دهد. در سال ۲۰۱۹، عفو بین‌الملل اعدام دست‌کم چهار فرد را كه در زمان وقوع جرم زیر ۱۸ سال سن داشتند، ثبت كرده است. اسامی آنها عبارت است از: امین صداقت، مهدی سهرابی فر، امیر علی شادابی و تورج عزیزی (عزیززاده) قاسمی.
عفو بین‌الملل نگران است كه دست‌کم ۹۰ محکوم نوجوان در ایران در صف اعدام قرار داشته باشند. این سازمان در همه موارد و بدون استثناء با مجازات اعدام مخالف است. این مجازات حق حیات را که در اعلامیه جهانی حقوق بشر به رسمیت شناخته شده، نقض می‌کند.