مجازات اعدام

→بازگشت به فعالیت‌های ما

ما می‌دانیم که با یاری همدیگر می‌توانیم به مجازات اعدام در همه‌ جای جهان پایان بدهیم.

هرروز تعدادی انسان‌ در جهان اعدام شده یا به اعدام محکوم می‌شوند، گاه بابت جرایمی که طیف متنوعی را در بر می‌گیرند و در بعضی موارد، بابت ارتکاب اعمالی که از اساس نباید جرم محسوب شوند. در بعضی کشورها، علاوه بر قتل، برای جرایم مربوط به مواد مخدر و جرایم مربوط به تروریسم مجازات اعدام تعیین شده است.

در برخی کشورها، در میان اعدام‌شدگان کسانی هستند که در زمان وقوع جرم زیر هجده سال سن داشته‌اند. در بعضی کشورها، مجازات اعدام علیه کسانی صادر و اعمال شده که به ناتوانی‌های ذهنی و روانی مبتلا بوده‌اند. در بعضی کشورها، احکام اعدام به دنبال محاکمه‌‌های ناعادلانه صادر شده‌اند. بعضی از محکوم‌شدگان به اعدام سال‌ها در صف اعدام باقی می‌مانند، بدون این که بدانند حکم‌شان چه زمانی اجرا خواهد شد و یا این که آیا قادر به ملاقات دوباره‌ی خانواده‌هایشان خواهند بود یا نه.

اعدام بی‌رحمانه‌ترین، غیرانسانی‌ترین‌ و تحقیرآمیزترین شیوه مجازات است. عفو بین‌الملل با مجازات اعدام در همه شرایط بدون استثنا مخالف است، صرف نظر از اینکه متهم چه کسی است، طبیعت و شرایط وقوع جرم چه بوده، فرد بی‌گناه است یا گناهکار و یا از چه روشی برای اعدام استفاده می‌شود.

عفو بین‌الملل معتقد است که مجازات اعدام، حقوق بشر، به ویژه حق حیات و حق مصون ماندن از شکنجه و سایر رفتارها و مجازات‌های بیرحمانه، غیرانسانی و ترذیلی را نقض می‌کند. این دو حق در اعلامیه جهانی حقوق بشر سازمان ملل مصوب سال ۱۹۴۸ تضمین شده‌اند.

در گذر زمان، جامعه بین‌المللی تمهیدات مختلفی برای منع استفاده از مجازات اعدام به کار گرفته است که برخی از آن‌ها از این قرارند:

  • دومین پروتکل اختیاریِ «میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی» که به لغو مجازات اعدام نظر دارد
  • پروتکل ششمِ «کنوانسیون حقوق بشر اروپا» درباره لغو مجازات اعدام و پروتکل سیزدهم «کنوانسیون حقوق بشر اروپا» درباره لغو مجازات اعدام در تمام شرایط
  • پروتکل «کنوانسیون حقوق بشر قاره آمریکا» برای لغو مجازات اعدام

با این که تحت قوانین بین‌المللی فعلی، مجازات اعدام باید به جدی‌ترین جرایم (یعنی قتل عمد) محدود شود، عفو بین‌الملل معتقد است که مجازات اعدام هرگز پاسخ مناسب به هیچ جرمی نیست.

مجازات اعدام نشانه‌ی فرهنگ خشونت‌ورزی است و نه راه حل آن.

بزرگ‌ترین مجریان اعدام

در سال ۲۰۲۰، بیشترین اعدام‌های ثبت‌شده، به ترتیب در چین، ایران، مصر، عراق و عربستان سعودی صورت گرفته‌اند.

چین همچنان بزرگ‌ترین کشور مجری اعدام در جهان است اما، به دلیل سری بودن آمار اعدام‌های صورت‌گرفته، ابعاد حقیقی اعدام‌ها در این کشور همچنان نامعلوم باقی مانده است. بنابراین، آمار جهانی ۴۸۳ اعدام در سال ۲۰۲۰ شامل هزاران اعدامی نمی‌شوند که تصور می‌رود در چین صورت گرفته باشند.

صرف نظر از چین، ۸۸ درصد همه اعدام‌های گزارش‌شده فقط در چهار کشور ایران، مصر، عراق و عربستان سعودی انجام شده‌اند.

شیوه‌های اعدام

• گردن زدن
• کشتن با جریان برق
• دار زدن
• تزریق کشنده
• تیرباران
• سنگسار

اعدام کودکان

قوانین بین‌المللی حقوق بشر استفاده از مجازات اعدام علیه اشخاصی که در زمان وقوع جرم کودک بوده‌اند، یعنی زیر ۱۸ سال سن داشته‌اند، را مطلقا منع کرده‌ است. با این حال، تعداد کمی از کشورها همچنان به صدور و اجرای حکم اعدام علیه کودکان و کسانی که در زمان وقوع جرم کودک بوده‌اند، ادامه می‌دهند. به لحاظ آماری، تعداد این اعدام‌ها در قیاس با رقم کلی اعدام‌های ثبت‌شده توسط عفو بین‌الملل اندک است. اما اهمیت این موضوع، فراتر از تعداد اعدام‌شدگان است و نقض فاحش قوانین بین‌المللی و حقوق کودک توسط کشورهای مجری اعدام‌ را نشان می‌دهد.

از آغاز سال ۱۹۹۰ تا پایان سال۲۰۲۰، عفو بین‌الملل اعدام ۱۵۲ نفر که در زمان وقوع جرم کودک بوده‌اند را در ۱۰ کشور آمریکا، ایران، پاکستان، جمهوری دموکراتیک کنگو، چین، سودان جنوبی، سودان، عربستان سعودی، نیجریه و یمن ثبت کرده است. ۱۰۲ تن از این افراد در کشور ایران اعدام شده‌اند. به بیان دیگر، جمهوری اسلامی ایران دو برابر مجموع آمار نه .کشور دیگر، کودکان و افرادی که در زمان وقوع جرم کودک بوده‌اند را اعدام کرده است

چند کشور قوانین‌شان را به نحوی تغییر داده‌اند تا این نوع از مجازات دیگر علیه کودکان و کسانی که در زمان وقوع جرم کودک بوده‌اند به اجرا گذاشته نشود.

اعدام‌ در سال ۲۰۲۰

عفو بین‌الملل اعدام حداقل ۴۸۳ نفر در ۱۸ کشور را در سال ۲۰۲۰ ثبت کرده است که به نسبت سال پیش از آن کاهش ۲۶ درصدی نشان می‌دهد. بر اساس اطلاعات عفو بین‌الملل حداقل ۶۵۷ نفر در سال ۲۰۱۹ اعدام شدند.

عفو بین‌الملل حداقل ۱۴۷۷ حکم اعدام صادرشده در ۵۴ کشور را در سال ۲۰۲۰ ثبت کرده است، که به نسبت سال ۲۰۱۹، نشان از کاهش دارد. تا پایان سال ۲۰۲۰، حداقل ۲۸۵۶۷ نفر در انتظار اجرای حکم اعدام‌شان بوده‌اند.

چرا مجازات اعدام باید لغو شود

مجازات اعدام برگشت‌ناپذیر است و همیشه ممکن است اشتباهی رخ داده باشد. این احتمال که فرد محکوم به اعدام بی‌گناه باشد را نمی‌توان هیچ گاه کاملاً از بین برد. برای مثال، از سال ۱۹۷۳، بیش از ۱۸۴ زندانی که در آمریکا به اعدام محکوم شده بودند بعداً بی‌گناه تشخیص داده شده‌اند. تعدادی دیگر، با وجود تردیدهای جدی درباره گناهکار بودن‌شان، اعدام شده‌اند.

اعدام اثر بازدارنده ویژه‌ای ندارد. کشورهایی که مجازات اعدام را اجرا می‌کنند اغلب از این مجازات به عنوان وسیله‌ای برای بازداشتن دیگران از ارتکاب جرایم یاد می‌کنند. این ادعا مکررا رد شده است و هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان بدهد مجازات اعدام در کاهش آمار جرایم نقشی مؤثرتر از حبس ابد داشته است.

از مجازات اعدام معمولا در نظام‌های قضایی معیوب استفاده می‌شود. در بسیاری از مواردی که عفو بین‌الملل ثبت کرده، افراد در شرایطی اعدام شده‌اند که محاکمه‌شان عادلانه نبوده و بر اساس اعترافات گرفته شده تحت شکنجه و بدون دسترسی مناسب به وکیل و مشاوره حقوقی محکوم شده‌اند. در بعضی کشورها، اعمال مجازات اعدام برای برخی جرایم مطابق قانون الزامی است، و این یعنی که قضات مجاز نیستند مجموعه عواملی را که منجر به وقوع جرم شده یا شرایط خاص مجرم را در تعیین مجازات لحاظ کنند.

مجازات اعدام تبعیض‌آمیز است. مجازات اعدام بیشتر علیه آن دسته از افراد اعمال می‌شود که از نظر اجتماعی و اقتصادی در جایگاهی فرودست‌تر قرار می‌گیرند یا به اقلیت‌های نژادی، قومی و مذهبی تعلق دارند. این مسئله از جمله شامل دسترسی محدود این افراد به وکیل و مشاور حقوقی می‌شود و دستگاه قضایی معمولا برخورد نامناسب‌تری با این‌گونه افراد دارد.

از مجازات اعدام به عنوان یک ابزار سرکوب سیاسی استفاده می‌شود. مقام‌های بعضی کشورها، مثل ایران و سودان، از اعدام به عنوان ابزاری برای سرکوب مخالفان و دگراندیشان سیاسی استفاده می‌کنند.

عفو بین‌الملل برای لغو مجازات اعدام چه فعالیت‌هایی کرده است؟

بیش از چهل سال است که سازمان عفو بین‌الملل برای لغو مجازات اعدام در سرتاسر جهان فعالیت کرده است.

عفو بین‌الملل استفاده از مجازات اعدام در تمام کشورها را زیر نظر دارد و برای پاسخگو نگه داشتن دولت‌هایی که همچنان از این مجازات بی‌رحمانه‌ و غیرانسانی‌استفاده می‌کنند، تلاش می‌کند. ما سالیانه گزارشی تحلیلی درباره آمار اعدام‌ در کشورهای مختلف جهان منتشر می‌کنیم. عفو بین‌الملل آخرین گزارش سالانه خود درباره استفاده از مجازات اعدام در جهان در سال ۲۰۲۰ را در آوریل ۲۰۲۱ منتشر کرد.

فعالیت‌های عفو بین‌الملل برای لغو مجازات اعدام اَشکال متفاوتی دارد، از جمله: رایزنی‌های هدفمند و سازمان‌دهی کارزارهای فعال در آفریقا، آسیا و اقیانوسیه، قاره آمریکا، اروپا و آسیای مرکزی؛ ارتقای موازین ملی و بین‌المللی در راستای توقف مجازات اعدام؛ حمایت از تصویب موفقیت‌آمیز قطع‌نامه‌های مربوط به تعلیق مجازات اعدام توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد؛ و اِعمال فشار برای نجات جان کسانی که در معرض خطر اعدام قریب‌الوقوع قرار دارند. ما همچنین از اقدامات و فعالیت‌های جنبش‌ لغو مجازات اعدام در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی حمایت می‌کنیم.

زمانی که عفو بین‌الملل در سال ۱۹۷۷ کار خود را در این زمینه آغاز کرد، تنها ۱۶ کشور مجازات اعدام را به طور کامل لغو کرده بودند. امروز، بیش از دو سوم کشورها مجازات اعدام را در قانون‌شان لغو کرده و یا در عمل کنار گذاشته‌اند و ۱۰۸ کشور – یعنی بیش از نیمی از کشورهای جهان – مجازات اعدام را به طور کامل لغو کرده‌اند.

نمونه‌های الهام‌بخش

نجات‌یافته از اعدام: حافظ ابراهیم

با تلاش عفو بین‌الملل، برنامه اعدام حافظ ابراهیم از یمن، نه یک بار، بلکه دو بار متوقف شد. حافظ به جرمی متهم شده بود که اصرار داشت مرتکب نشده است. وی بار نخست در سال ۲۰۰۵ در برابر جوخه اعدام قرار گرفت. او را به حیاط کوچکی در زندان یمن بردند و مقابل تعدادی مامور مسلح قرار دادند که آماده تیرباران او بودند. حافظ فکر کرد این آخرین لحظات عمرش است.

اما درست قبل از آن که تیراندازی انجام شود، او را بدون هیچ توضیحی به سلول برگرداندند. حافظ می‌گوید: «من گیج شده بودم، نمی‌فهمیدم چه اتفاقی دارد می‌افتد. بعدا فهمیدم که عفو بین‌الملل با رئیس جمهور یمن تماس گرفته و خواهان توقف اعدام من شده است و به این درخواست پاسخ مثبت داده شده است.»

در سال ۲۰۰۷ حافظ دوباره با خطر اعدام روبرو شد. این بار وی از طریق تلفن همراه این پیام را به عفو بین‌الملل فرستاد: «می‌خواهند ما را اعدام کنند.»

این پیامی بود که جان او را نجات داد. به دنبال این پیام، کارزار بین‌المللی گسترده‌ای به راه افتاد و رئیس جمهوری یمن را وادار ساخت که برای دومین بار جلوی اعدام او را بگیرد.

امروز حافظ یک وکیل مدافع است و به نوجوانانی که در صف اعدام هستند، در سراسر یمن کمک می‌کند.

من زندگی‌ام را مدیون عفو بین‌الملل می‌دانم و آن را اکنون نثار مبارزات علیه مجازات اعدام می‌کنم.

کنشگران موثر

فعالیت‌های عفو بین‌الملل برای لغو مجازات اعدام با حمایت فوق‌العاده کنشگران عفو بین‌الملل پیش‌برده می‌شود که به صورت خستگی‌ناپذیر برای لغو این مجازات شنیع تلاش می‌کنند.

سلیمان سو از زمان دانشجویی‌اش در فرانسه به عنوان داوطلب با سازمان عفو بین‌الملل همکاری کرده است. وی که برای ایجاد تغییر الهام گرفته بود، بعد از بازگشت به کشورش، گینه، گروهی محلی از داوطلبان عفو بین‌الملل را تأسیس کرد و وارد عمل شد آنها لغو مجازات اعدام، ترویج و توسعه حقوق بشر و آموزش مردم در این زمینه را به عنوان اهداف خود تعیین کردند. سال گذشته آن‌ها همراه با ۳۴ سازمان غیردولتی دیگر سرانجام در رابطه با لغو مجازات اعدام به هدف خود رسیدند.

سلیمان می‌گوید: «من و همکارانم به مدت پنج ماه هر روز علیه مجازات اعدام با مسئولان رایزنی کردیم. در سال ۲۰۱۶، مجلس شورای ملی گینه به قانون كیفری جدیدی كه حكم اعدام را از فهرست مجازات‌‌های قابل اجرا حذف كرده بود، رای مثبت داد. سال گذشته، در دادگاه نظامی نیز همین کار را انجام دادند.

این دستاورد بی‌نظیری بود و اهمیت قدرت مردم را نشان داد. این نخستین بار بود که چندین سازمان غیردولتی دست به دست هم دادند و در باره یک موضوع کارزار مشترکی به راه انداختند. مردم از کار ما ابراز خوشحالی کردند و متوجه شدند که تغییر امکان‌پذیر است. مهم‌تر از همه، این پیروزی برای ما الهام بخش بود و ما را به ادامه کارزارها مشتاق کرد.»

با کلیک روی این لینک و رجوع به انتهای صفحه سایت انگلیسی، می توانید آخرین بیانیه ها و گزارشات مرتبط را مطالعه نمایید.

آرشیو گزارش‌های مجازات اعدام عفو بین‌الملل

ارقام شاخص

۱۰۸
تا پایان سال ۲۰۲۰، ۱۰۸ کشور مجازات اعدام را به طور کامل لغو کرده بودند.
۴۸۳
بیش از ۴۸۳ نفر در سال ۲۰۲۰ اعدام شدند (بدون احتساب چین) – کاهش ۲۶درصدی به نسبت سال ۲۰۱۹.
چین
احتمال می‌رود که هزاران نفر در چین اعدام شده‌ باشند اما، به دلیل سری بودن این اعدام‌ها، آمار واقعی در دسترس عموم قرار نگرفته است.