بیانیه عمومی
۲۶ بهمن ۱۳۹۹ – ۱۴ فوریه ۲۰۲۱
همزمان با دهمین سالگرد حصر خانگی مهدی کروبی و میرحسین موسوی، نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸و همسر میرحسین موسوی، زهرا رهنورد، سازمان عفو بینالملل گفت مقامات ایران باید فورا به این بازداشتهای غیرقانونی و خودسرانه خاتمه دهند و خسارات ناشی از نقض حق آزادی و سایر آسیبهایی را که به این مخالفان سیاسی وارد کردهاند، به طور موثر جبران کنند.
مقامات ایران در روز ۲۵ بهمن ۱۳۸۹ (۱۴ فوریه ۲۰۱۱) مهدی کروبی، میرحسین موسوی و زهرا رهنورد را به خاطر اعتراض مسالمتآمیزشان به نتیجه مناقشهبرانگیز انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ و پس از آنکه این مخالفان سیاسی خواستار برگزاری تظاهرات برای اعلام همبستگی با خیزشهای مردمی در مصر و تونس شدند، تحت بازداشت خانگی قرار دادند.
در آبان۱۳۹۰ (نوامبر ۲۰۱۱)، محمدجواد لاریجانی، رئیس وقت ستاد حقوق بشر قوه قضائیه ایران، گفت که مخالفان بازداشت شده مرتکب «اقدامات غیرقانونی» شدهاند و افراد را در جریان اعتراضات سراسری سال ۱۳۸۸ به «خشونت تحریک کردهاند». او افزود که در ایران هیچ کس را نمیتوان «بدون محاکمه و بدون حکم دادگاه» در حصر خانگی قرار داد و اتهامات بازداشتشدگان به زودی به مردم اعلام خواهد شد.
یک دهه بعد، مهدی کروبی، میرحسین موسوی و زهرا رهنورد همچنان از حق آزادی محروم ماندهاند بدون آنکه کیفرخواستی علیه آنها صادر یا محاکمهای برای آنها برگزار شده باشد؛ آنها هیچ گونه امکانی نداشتهاند که قانونی بودن بازداشتشان را به چالش بکشند و خواهان احقاق حقوق خود شوند. اظهارات رسمی طی سالهای گذشته تأیید میکند که بازداشت آنها با تأیید رهبر جمهوری اسلامی ایران علی خامنهای صورت گرفته است.
در پاسخ به خواسته های مکرر مخالفان و حامیان آنها برای برگزاری یک محاکمه علنی، مقامات عالی قضایی، سیاسی و انتظامی در موارد مختلف ادعا کردهاند که با قرار دادن مخالفان در حصر خانگی، در واقع آنها را تحت «مراقبت و حفاظت» قرار دادهاند و اینکه اگر به خاطر «رافت» رهبر جمهوری اسلامی نبود، محاکمهی مخالفان به عنوان «سران فتنه» قطعا منتهی به صدور حکم اعدام میشد.
در یک دهه گذشته، سلب ناعادلانه حق آزادی این مخالفان در زمانهایی با آزار و اذیت اعضای خانوادهی آنها، نقض حق حریم خصوصی به دلیل حضور مستمر نیروهای اطلاعاتی و امنیتی در محل سکونتشان، و ممانعت از دسترسی به هوای تازه، نور خورشید، و مراقبتهای پزشکی مناسب همراه بوده است. این در حالی است که هر سه نفر به دلیل سنشان به مراقبتهای پزشکی نیاز داشتهاند. مهدی کروبی در دههی هشتاد و میرحسین موسوی و زهرا رهنورد در دههی هفتاد زندگی خود هستند.
«کارگروه بازداشت خودسرانه سازمان ملل متحد» با انتشار یک رای در اوت ۲۰۱۲، بازداشت این مخالفان را «خودسرانه (و بدین ترتیب ممنوع)» اعلام کرد و از دولت ایران خواست که فورا بازداشتشدگان را آزاد کرده و خسارات ناشی از بازداشت ناعادلانه آنها را جبران کند.
سایر مقامات و نهادهای سازمان ملل، از جمله دبیرکل سازمان ملل، گزارشگر ویژه در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران، شورای حقوق بشر و مجمع عمومی نیز ضمن تاکید بر ماهیت خودسرانه و غیرقانونی این بازداشتها، از مقامات ایران بارها خواستهاند که این سه مخالف را آزاد کنند. عفو بینالملل درخواست خود را از مقامات ایران برای پایان دادن به حصر خودسرانه این مخالفان آخرین بار در گزارش سال ۲۰۲۰ خود به کمیته حقوق بشر سازمان ملل متحد تجدید کرد.
پیشزمینه
میرحسین موسوی، نخست وزیر سابق جمهوری اسلامی ایران از آبان ۱۳۶۰ تا مرداد ۱۳۶۸، و مهدی کروبی، رئیس مجلس شورای اسلامی از خرداد ۱۳۷۹ تا خرداد ۱۳۸۳، نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ بودند. در این انتخابات، رئیس جمهور وقت، محمود احمدی نژاد در شرایطی مناقشهآمیز برنده اعلام شد. اعلام پیروزی وی موجب به راه افتادن اعتراضات گسترده در تهران و سایر شهرهای کشور شد. مقامات برای سرکوب معترضان، هم در جریان اعتراضات و هم پس از آن، مرتکب نقض گسترده حقوق بشر و جرایم بینالمللی، شامل کشتارهای ناقض قوانین بینالمللی، دستگیریها و بازداشتهای گسترده خودسرانه، ناپدیدسازیهای قهری، شکنجه و سایر رفتارهای بیرحمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز، و نقض آشکار حق دادرسی عادلانه شدند. قربانیان شامل تظاهرکنندگان، مدافعان حقوق بشر، وکلا، روزنامه نگاران، منتقدان دولت و فعالان سیاسی مرتبط با کارزارهای میرحسین موسوی و مهدی کروبی بودند.