حقوق بشر کودکان
حدود ۲.۳ میلیارد کودک در جهان وجود دارد که تقریباً یک سوم جمعیت کل بشر می باشد. طبق قوانین بین‌الملل، کودک به فردی اطلاق می شود که زیر سن ۱۸ سال باشد. همه کودکان در هر سن و سالی که باشند، درست مانند بزرگسالان از حقوق بشر برخوردارند. این حقوق شامل حق ابراز عقیده و بیان نظرات و همچنین حقوق برابری، برخوداردی از سلامت و دسترسی به آموزش، محیط پاک، مسکن امن و محافظت در برابر هرگونه آزار و آسیب می باشد. حقوق کودکان در کنوانسیون حقوق کودک مصوب سال ۱۹۸۹ سازمان ملل متحد تصریح شده است. این معاهده بین‌المللی بیش از هر معاهده‌ی بین‌المللی حقوق بشری دیگری مورد حمایت جهانی قرار گرفته و تنها یکی از ۱۹۷ کشور عضو سازمان ملل متحد یعنی ایالات متحده این معاهده را تصویب نکرده است.
کنوانسیون حقوق کودک به دنبال حفاظت از کودکان در برابر آسیب، تأمین رشد و پیشرفت آنها و تقویت مشارکت آنها در جامعه است. ماده ۴۲ این کنوانسیون به آموزش کودکان و بزرگسالان در مورد حقوق کودک پرداخته است، اما در عمل این آموزش به ندرت صورت گرفته است. نادیده گرفتن این حقوق، کودکان را در خطر بیشتر آزار، تبعیض و استثمار قرار می‌دهد.
عفو بین‌الملل، آنجلینا جولی و پروفسور جرالدین ون بورن کیو سی، با همدیگر کتابی با عنوان حقوق خود را بدانید و آن را مطالبه کنید برای نوجوانان نوشته‌اند. همچنین به همین دلیل است که عفو بین‌الملل یک دوره رایگان آموزش آنلاین درباره حقوق کودک ایجاد کرده است.
نقض حقوق کودکان
حقوق بشر کودکان هر روزه در سطح جهان نقض می شود. کودکان به ویژه در معرض نقض حقوق هستند زیرا به بزرگسالان وابسته هستند و این در مواقعی می‌تواند خطر را افزایش دهد. احتمالا کودکان گروهی هستند که در بالاترین خطر فقر، سوء تغذیه و آزار هستند و اغلب بیش از سایر گروه‌های اجتماعی تحت تأثیر بحران‌های حقوق بشری قرار می‌گیرند.
متأسفانه، حقوق کودکان اشکال مختلف زیر پا گذاشته می‌شود. این امر می‌تواند از بدو تولد شروع شود. به عنوان مثال، تولد حدود ۲۹۰ میلیون کودک در سراسر جهان ثبت نشده است، بنابراین آنها هیچ هویت قانونی یا مدرکی برای اثبات هویت خود ندارند. این امر تقریباً به طور کامل مانع از آن خواهد شد که آنها بتوانند حقوق خود را در طول زندگی‌شان مطالبه کنند و این بدان معناست که ممکن است آنها نتوانند به مدرسه بروند، خدمات درمانی دریافت کنند و یا در بزرگسالی کار پیدا کنند. دختران در کشورهای کم درآمد در طول زندگی خود تنها شانس ۵۰/۵۰ برای داشتن هویت قانونی و دسترسی به حقوق و خدمات را دارند.
بیش از ۶۱ میلیون کودک در سراسر جهان به مدرسه ابتدایی نمی‌روند. به طور تخمینی ۱۵۰ میلیون دختر و ۷۳ میلیون پسر سالانه مورد تعرض جنسی قرار می‌گیرند. در برخی کشورها، دختران از نه سالگی مجبور به ازدواج می‌شوند و کودکان از شش سالگی همانند بزرگسالان در دادگاه‌های جنایی مورد قضاوت قرار می‌گیرند. دست کم ۳۳۰۰۰۰ کودک در ۸۰ کشور جهان سالانه به دلیل مهاجرت یا پناهندگی در بازداشتگاه‌های ویژه‌ی مهاجران نگهداری می‌شوند. بسیاری از آنها به اجبار از والدین و خانواده خود جدا می‌شوند.
در سال ۲۰۱۹، از هر ۶ کودک یکی در فقر شدید زندگی می‌کرد و این وضعیتی است که آنها را در خطر بیشتر خشونت خانگی، کار در کودکی، بهره برداری جنسی، بارداری در نوجوانی و ازدواج در کودکی قرار می‌دهد. این تعداد در دوره همه‌گیری ویروس کرونا به میزان قابل توجهی افزایش یافت.
در سال ۲۰۲۰، نزدیک به ۸۲۰ میلیون کودک از دسترسی به امکانات اولیه شست‌وشوی دست در مدرسه محروم بودند که این امر بر خلاف حق آنها برای برخورداری از سلامت بوده و آنها را در خطر بیشتر ابتلا و انتشار عفونت قرار داده است.
حق کودکان در ابراز عقیده چه می باشد؟
یکی از اصول کلی کنوانسیون حقوق کودک این است که کودکان حق دارند در همه تصمیماتی که روی آنها تأثیر می گذارد مشارکت کنند و به حرف آنها گوش داده شود.
حقوق مشارکت به سطح رشد کودکان وابسته است و بر این اساس اعمال می‌شود. این امر برای حمایت از پیشرفت آنها است و همچنین به همه مردم کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند و بدین ترتیب کل جامعه را تقویت می‌کند.
کودکان مانند بزرگسالان حق دارند نظرات خود را بیان کرده و به طور مسالمت‌آمیز اعتراض کنند. امروزه در سراسر جهان کودکان و جوانان از این حق استفاده می‌کنند. آنها برخاسته‌اند تا خواستار عدالت محیط زیستی و برابری نژادی باشند. با این حال دیدگاه‌های آنها هنوز اغلب نادیده گرفته یا رد می‌شود.
جانا جیهاد، فلسطین
جانا جیهاد یک دختر نوجوان است که در روستای فلسطینی نبی صالح، واقع در شمال شهر رام الله در کرانه باختری بزرگ شده است. این منطقه بخشی از خاک فلسطین است که از سال ۱۹۶۷ میلادی تحت اشغال نظامی اسرائیل بوده است.
جانا و کودکان فلسطینی همانند او از حقوق خود محروم شده و روزانه با تبعیض روبرو می‌شوند. ارتش اسرائیل به طور مرتب کودکان روستای جانا را اغلب طی یورش‌های شبانه به خانه‌های آنها در حالی که خانواده‌ها در خواب هستند دستگیر می‌کند. کودکان به دلیل موانع و ایست‌های بازرسی که باعث تاخیر در سفر می‌شوند، برای دسترسی به حقوق تحصیلی و آزادی در تردد با مشکل روبرو هستند. رسیدن به مدرسه به جای چند دقیقه ممکن است ساعت‌ها طول بکشد. مردم برای رفتن به کار و کسب معاش خود برای تأمین خانواده دچار سختی هستند. برای بیماران، رسیدن به بیمارستان گاهی می‌تواند تقریبا غیرممکن باشد.
در سال ۲۰۰۹، هنگامی که جانا سه سال داشت، جامعه او از حق اعتراض مسالمت‌آمیز استفاده و تظاهرات هفتگی را آغاز کرد، ولی با خشونت روبرو شد. وقتی جانا هفت ساله بود، عمو و دوستش توسط ارتش اسرائیل کشته شدند. جانا از تلفن مادرش برای ثبت وقایع و افشای حقیقت استفاده کرد. وقتی که او به نوجوانی رسید، فیلم های زنده او توسط صدها هزار نفر در سراسر جهان مشاهده شد. در سال ۲۰۱۸، جانا در سن ۱۲ سالگی به جوانترین روزنامه نگار دارای کارت مطبوعات در جهان تبدیل شد. با این حال او به خاطر کارش با تهدیدهای بسیاری روبرو شده است.
من روزنامه نگاری را در هفت سالگی شروع کردم زیرا می‌خواستم همه دنیا بدانند در اینجا چه می‌گذرد و ما چگونه در ترس و بلاتکلیفی زندگی می‌کنیم. من یک زندگی نرمال و یک کودکی نرمال می‌خواهم.
جانا جیهاد
خیریه رحمانیه، تایلند
خیریه رحمانیه در یک خانواده ماهیگیر در جنوب تایلند متولد شد. دریا در نزدیکی خانه او منبع غنی از غذاهای دریایی و محل زندگی گونه‌های دریایی در خطر انقراض مانند لاک پشت‌های دریایی و دلفین‌های کمیاب صورتی است. خیریه در سال ۲۰۲۰ هنگامی که ۱۷ ساله بود کارزاری را علیه برنامه دولت تایلند برای تبدیل زمینی که روستای او در چانا در آن واقع شده بود به یک شهرک صنعتی آغاز کرد.
او برای ساعت ها اعتصاب کرد و هزار کیلومتر سفر کرد تا به ساختمان دولت در بانکوک رسیده و نامه‌ای را به نخست وزیر برساند و از او خواهش کند که این برنامه ساخت‌وساز را متوقف کند. در نتیجه این حرکت او، دولت تصمیم گرفت تصمیم خود را به تعویق بیندازد.
من واقعاً افتخار می‌کنم که نماینده حکایات جامعه خود هستم. من در کنشگری زاده شده‌ام و از کودکی برای محافظت از جامعه خود جنگیده‌ام. زندگی کردن با این واقعیت دردناک بوده است و من می‌خواهم زندگی برای نسل آینده متفاوت باشد. در دوران کودکی باید به ما اجازه داده شود که در مورد حقوق خود بیاموزیم و این به عهده بزرگسالان است که ما را تشویق، تقویت و حمایت کنند.
خیریه رحمانیه
فعالیت‌های عفو بین‌الملل چیست؟
آموزش جهانی حقوق بشر
دانش امری کلیدی است.
ماده ۴۲ کنوانسیون حقوق کودک از دولت‌ها می‌خواهد که «… متعهد شوند اصول و مفاد این کنوانسیون را به طور گسترده و با لوازم مناسب و فعال به بزرگسالان و کودکان بشناسانند.»
عفو بین‌الملل، آنجلینا جولی و پروفسور جرالدین ون بورن کیو سی (یکی از تهیه کنندگان اصلی این کنوانسیون) برای حمایت از ماده ۴۲ کتابی تحت عنوان «حقوق خود را بدانید و آنها را مطالبه کنید» برای نوجوانان نوشته‌اند. این کتاب حقوق کودکان را شرح می‌دهد، عواقب ناشی از نقض آنها را به تصویر می‌کشد، فعالیت پرقدرت فعالان جوان را برجسته می‌کند و ابزارهایی را برای خوانندگان جوان فراهم می‌کند تا با نحوه استفاده از سازوکارهای قانونی آشنا شوند، اقدام کنند و حقوق خود را مطالبه کنند.
این کتاب از ۲ سپتامبر ۲۰۲۱ در انگلستان منتشر شده است و می‌توان آن را در استرالیا، یونان، نیوزلند و ایالات متحده نیز پیش خرید کرد. دانمارک، آلمان، کره جنوبی و رومانی در مراحل بعدی قرار دارند. امیدواریم که این کتاب در همه کشورها منتشر شود.
عفو بین‌الملل همچنین یک دوره آموزشی مقدماتی آنلاین درباره حقوق کودک برای جوانان و بزرگسالان تهیه کرده است. این دوره رایگان است،۹۰ دقیقه طول می‌کشد و شامل مصاحبه با فعالان کودک، یادگیری خودآموز و ایده‌هایی برای فعالیت در دفاع از حقوق کودکان است.
کودکان ایزدی در عراق
ماده ۳۹ کنوانسیون حقوق کودک از دولت‌ها می خواهد که «برای بهبود جسمی و روانی و ادغام مجدد اجتماعی کودکان آسیب دیده به دلیل هر نوع غفلت، استثمار، آزار، شکنجه یا هر گونه رفتار یا مجازات بی‌رحمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز، یا درگیری‌های مسلحانه، تمام اقدامات مناسب را انجام دهند.»
وضعیت دردناک کودکان ایزدی عراق اهمیت این ماده را برجسته می‌کند. بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷، گروه مسلحی که خود را حکومت اسلامی (داعش) می‌نامید، جنایت جنگی و جنایاتی علیه بشریت بر ضد جامعه ایزدی در عراق مرتکب شد. کودکان ایزدی ربوده و به بردگی گرفته شدند، شکنجه شدند، مجبور به جنگیدن شدند، مورد تجاوز قرار گرفتند و در معرض سایر موارد هولناک نقض حقوق بشر قرار گرفتند. هزاران کودک کشته یا ربوده شدند.
با وجود اینکه صدها نفر دیگر زنده ماندند و به خانواده‌های خود در عراق بازگشتند، بازگشت آنها به خانه پایان رنج آنها را رقم نزد. این کودکان بازمانده با چالش‌های سلامت جسمی و روانی قابل توجهی روبرو شدند که عفو بین‌الملل در گزارشی که در ژوئیه ۲۰۲۰ منتشر کرد آنها را مستند کرده است. با این وجود آنها هیچ کمکی دریافت نکردند. پسران ایزدی که توسط اسیرکنندگان خود مجبور به جنگیدن شده بودند، اغلب هنگام بازگشت توسط جوامع خود منزوی می‌شدند. زنان و دختران ایزدی که در نتیجه بردگی جنسی توسط داعش بچه به دنیا می‌آوردند، اغلب به دلیل فشارهای مذهبی و اجتماعی به اجبار یا حتی با فریب مجبور به جدایی از فرزندان خود می‌شدند.
عفو بین‌الملل به عنوان بخشی از تلاش‌های حمایتی خود خواستار گسترش پیش‌نویس قانون بازماندگان شد تا کودکان را به عنوان ذینفعان هرگونه طرح غرامت در آن بشمار بیاورند. در ۱ مارس ۲۰۲۱، پارلمان عراق قانون بازماندگان زن ایزدی را تصویب کرد. این قانون چارچوبی برای ارائه تسهیلات جبرانی و کمک به بازماندگان اسارت داعش از جمله کودکان بازمانده با هدف ارائه حمایتی که محق آن هستند فراهم می‌کند.
تأثیر درگیری‌های نظامی بر کودکان در شمال شرقی نیجریه
همانطور که در گزارش عفو بین‌الملل با عنوان «ما اشک‌هایمان را خشک کردیم» ثبت شده است، درگیری در شمال شرقی نیجریه تأثیراتی ویران‌گر بر کودکان داشته است.
گروه بوکوحرام، صدها دختر و پسر را ربوده و در اسارت آنها را در معرض جنایات بیشتری قرار داده است. این گروه همچنین در جوامع سراسر منطقه ویرانی‌هایی از جمله غارت روستاها و حمله به غیرنظامیان و مدارس را به بار آورده است.
ارتش نیجریه به جای محافظت از کودکان در حال فرار از مناطق بوکوحرام، اغلب آنها را برای ماه‌ها یا سال‌ها به طور غیرقانونی بازداشت کرده و تحت شکنجه و دیگر بدرفتاری ها قرار داده است. عفو بین‌الملل همچنین نشان داده است که چگونه دولت نتوانسته است از دسترسی کودکان آواره به آموزش مناسب اطمینان حاصل کند.
منابع دیگر
کمیته حقوق کودک سازمان ملل متحد
اطلاعات کلیدی
- کنوانسیون حقوق کودک بیش از هر معاهده حقوق بشری دیگری در تاریخ توسط کشورهای جهان به تصویب رسیده است.
- ۱۹۶ کشور از ۱۹۷ کشور عضو سازمان ملل به کنوانسیون حقوق کودک پیوسته‌اند.
- ایالات متحده آمریکا تنها کشوری است که به کنوانسیون حقوق کودک نپیوسته است.
- چهار اصل کلی زیر بنای کنوانسیون حقوق کودک عبارتند از:
- حق زندگی، بقا و توسعه؛
- عدم تبعیض؛
- حق شنیده شدن؛
- بالاترین مصلحت کودک.
- سه پروتکل اختیاری برای این کنوانسیون عبارتند از:
- پروتکل اختیاری در مورد مشارکت کودکان در درگیری‌های مسلحانه؛
- پروتکل اختیاری در مورد فروش کودکان، روسپیگری کودکان و پورنوگرافی کودکان؛
- پروتکل اختیاری در مورد فرایند مکاتبات.