به وضوح روشن است که تغییرات اقلیمی پیشاپیش حقوق بشر را تحت تأثیر قرار داده است و در سال‌های آینده بر شدت این تأثیر افزوده خواهد شد.
کومی نیدو، دبیرکل سابق عفو بین‌الملل
میلیون‌ها نفر تا امروز متحمل اثرات فاجعه‌بار بلایای طبیعی شدیدی شده‌اند که به دلیل تغییرات اقلیمی تشدید شده است – از خشک‌سالی‌های طولانی در مناطق زیر صحرای آفریقا گرفته تا توفان‌های مخرب استوایی که سراسر جنوب شرق آسیا و مناطق کارائیب و اقیانوس آرام را در نور دیده‌اند. در ماه‌های تابستانی نیم‌کره‌ی شمالی در سال ۲۰۱۸، جوامع انسانی مختلف از مناطق قطبی گرفته تا یونان، ژاپن، پاکستان و آمریکا اثرات ویرانگر امواج گرما و آتش‌سوزی‌های گسترده را که به مرگ صدها نفر انجامید تجربه کردند.
در حالی که ما عمدتا تغییرات اقلیمی را از طریق تأثیراتی که بر دنیای طبیعیِ پیرامون ما خواهد داشت درک می‌کنیم، تخریب‌هایی که این تغییر به بار می‌آورد و خواهد آورد آن را به یک موضوع اضطراری حقوق بشری نیز مبدل می‌سازد. تغییرات اقلیمی نابرابری‌های موجود را پیچیده‌تر و برجسته‌تر خواهد ساخت، و تأثیر آن با گذشت زمان افزایش یافته، وخیم‌تر می‌شود و موجب ویرانی برای نسل‌های کنونی و آینده خواهد شد. از این رو است که قصور دولتها در رسیدگی به تغییرات اقلیمی و نادیده گرفتن شواهد علمی انبوه می‌تواند بزرگ‌ترین نقض حقوق بشری در تاریخ باشد که یک نسل بر نسل دیگر روا داشته است.
تغییرات اقلیمی چیست؟
آب‌وهوای کره زمین پیوسته در طول ادوار زمین‌شناختی در حال تغییر بوده، و میانگین دمای کره نوسان‌های قابل ملاحظه‌ای داشته است.
اما دوره گرمایش اخیر سریع‌تر از موارد پیشین در حال وقوع است. مشخص شده است که بشر با انتشار گازهای نگه‌دارنده‌ی گرما (که معمولاً به آن‌ها «گازهای گلخانهای» گفته می‌شود) به منظور تولید انرژی برای زندگی مدرن، مسبب بیشترین گرمایش در قرن گذشته شده است. ما این کار را با مصرف سوختهای فسیلی، کشاورزی، و کاربری اراضی، و سایر فعالیت‌هایی که محرک تغییر آب‌وهوا است انجام می‌دهیم. گازهای گلخانهای در بالاترین سطح خود در هشتصد هزار سال گذشته قرار دارند. این افزایش سریع یک معضل است، چرا که آب‌وهوا را با سرعتی بیشتر از آن که موجودات زنده بتوانند خود را با آن تطبیق دهند دستخوش تغییر می‌سازد.
تغییرات اقلیمی تنها شامل افزایش دما نیست بلکه پدیده‌های اقلیمی بسیار شدید، افزایش سطح دریاها، تغییر در جمعیت و زیستگاه‌های حیات وحش و طیف متنوعی از تأثیرات دیگر را نیز موجب می‌شود.
چه عواملی سبب تغییرات اقلیمی می‌شود؟
ما انسان‌هایی هستیم که همان چیزی را می‌خواهیم که هر انسان دیگری خواهان آن است، یعنی مکانی امن برای زندگی بر روی این کره خاکی که آن را خانه می‌خوانیم. بنابراین، در حالی که فعالیت ما باید به صورت بی‌طرفانه و عینی ادامه یابد، هرچه بیشتر صدای خود را بلند می‌کنیم و در ارسال این پیام آشکار هم‌آوا می‌شویم که تغییرات اقلیمی واقعی است و انسان‌ها مسئول آن هستند، اثرات آن جدی است و ما باید همین حالا دست به عمل بزنیم.
کاترین هِی‌هو، دانشمند متخصص امور اقلیمی
اتفاق نظر علمیِ چشمگیری در این باره وجود دارد که گرمایش جهانی عمدتاً حاصل عملکرد بشر است: ۹۷ درصد دانشمندان متخصص امور اقلیمی به چنین نتیجه‌ای رسیده‌اند.
یکی از بزرگ‌ترین مسببان گرمایش جهانی با فاصله‌ای قابل ملاحظه از دیگر عوامل، مصرف سوختهای فسیلی (زغال سنگ، گاز و نفت) است که غلظت گازهای گلخانهای، مثل دی‌اکسید کربن، را در جو زمین افزایش داده است. این امر توأم با فعالیتهای دیگری همچون پاک‌سازی زمین از پوشش گیاهی برای کشاورزی، موجب شده است تا میانگین دمای سیاره ما در حال افزایش باشد. در واقع، دانشمندان به همان میزان که در مورد رابطه میان سیگار کشیدن و سرطان ریه اطمینان دارند، از ارتباط گازهای گلخانهای با گرمایش جهانی نیز مطمئن هستند.
این نتیجه‌ای نیست که به تازگی حاصل شده باشد. جامعه علمی چندین دهه است که اطلاعات مربوط به این موضوع را جمع‌آوری کرده و مورد مطالعه قرار داده است. هشدارها در مورد گرمایش جهانی از اواخر دهه‌ی ۱۹۸۰ به سرخط اخبار راه یافت.
در سال ۱۹۹۲، ۱۶۵ کشور معاهده بین‌المللی موسوم به «چارچوب کنوانسیون سازمان ملل در زمینه تغییرات اقلیمی» را امضا کردند. از آن هنگام تا کنون، این کشورها سالانه نشست‌هایی (با عنوان «همایش اعضا») به منظور ترسیم اهداف و روش‌هایی جهت کاهش تغییرات اقلیمی و نیز تطابق یافتن با اثرات مشهود آن در حال حاضر، برگزار کرده‌اند. امروزه ۱۹۷ کشور به «چارچوب کنوانسیون سازمان ملل در زمینه تغییرات اقلیمی» متعهد هستند.
اثرات تغییرات اقلیمی چیست؟
اکثر ساکنین ویلمنگتون درآمد کمی دارند. بنابراین، امواج گرما برای آنان بسیار زیان‌آور است، چرا که نمی‌توانند از تأمین هزینه دستگاه تهویه هوا برآیند. و از آن‌جا که بسیار نزدیک به پالایشگاه‌ها و جایگاه استخراج نفت زندگی می‌کنند، مجبورند پنجره‌های خود را ببندند.
آلیشیا ریوِرا، فعال محلی و کنشگر اقلیمی، آمریکا
اثرات تغییرات اقلیمی همین حالا هم محسوس شده است، اما بدتر از این خواهد شد. گرمایش زمین به حدود یک درجه سانتیگراد بالاتر از سطوح مربوط به دوران قبل از صنعتی شدن رسیده است. هر نیم درجه گرمایش زمین (و حتی کمتر از این مقدار) اهمیت دارد.
مهم این است که به خاطر داشته باشیم هیچ فهرستی از اثرات تغییرات اقلیمی نمی‌تواند جامع باشد. بسیار محتمل است که امواج گرما بیش از پیش و به شکل پایدارتری‌تر پدید آید، و بارش‌های جویِ شدید در بسیاری مناطق با دفعات و شدت بیشتری صورت پذیرد. گرم شدن و اسیدی شدن آب اقیانوس‌ها ادامه خواهد یافت، و میانگین سطح دریاها در جهان به افزایش خود ادامه خواهد داد. این همه تأثیرات مخربی بر زندگی داشته و خواهد داشت.
ضرورت فوری رسیدگی به تغییرات اقلیمی با انتشار یک گزارش مفصل در اکتبر ۲۰۱۸ توسط «هیأت بین‌دولتی در مورد تغییرات اقلیمی» که برجسته‌ترین تشکیلات علمی دنیا در زمینه ارزیابی تغییرات اقلیمی است، حتی روشن‌تر شده است. این گروه هشدار می‌دهد که برای پیش‌گیری از گرمایش فاجعه‌بار زمین، ما نباید به دمایی یک‌ونیم درجه سانتیگراد بالاتر از سطوح پیش از صنعتی شدن برسیم، یا دست کم نباید از این حد فراتر برویم. این گزارش تفاوت عظیم میان دو وضعیت افزایش دمای یک‌ونیم درجه‌ای و دو درجه‌ای را شرح می‌دهد.
به گفته‌ی «هیأت بین‌دولتی در مورد تغییرات اقلیمی»، ما می‌توانیم با تلاش در جهت محدودسازی افزایش میانگین دمای زمین به یک‌ونیم درجه، برای مثال،
- تا سال ۲۰۵۰ صدها میلیون نفر از تعداد افراد در معرض خطرات مربوط به تغییرات اقلیمی و مستعد فقر بکاهیم،
- ۱۰ میلیون نفر را از خطرات مربوط به افزایش سطح دریاها حفظ کنیم،
- و نسبت جمعیت جهانیِ در معرض افزایش خطر کم‌آبی را تا ۵۰ درصد، یا یک نفر از هر ۲۵ نفر ساکن کره زمین، کاهش دهیم.
شاید مهم‌تر از همه این باشد که گزارش «هیأت بین‌دولتی در مورد تغییرات اقلیمی» مهلت معینی برای پیش‌گیری از فاجعه برای دنیا تعیین کرده است: به منظور جلوگیری از رسیدن به افزایش دمای یک‌ونیم درجه‌ای، انتشار گازهای گلخانهای تا سال ۲۰۳۰ باید به نصف سطح سال ۲۰۱۰ تقلیل یابد. بنابراین، دولت‌های ما باید هم‌اکنون اقدامات فوری برای تغییر این روند انجام دهند. هرچه دیرتر برای این کار اقدام کنیم، بیشتر وادار خواهیم شد به فن‌آوری‌های پرهزینه‌ای تکیه کنیم که می‌توانند اثرات زیان‌بخشی بر حقوق بشرداشته باشند.
دبیرکل سازمان ملل، آنتونیو گوترس، به دولتها گفته است که باید تا سال ۲۰۲۰ اهداف معتبری جهت کاهش انتشار گازهای گلخانهای تعیین کنند، در غیر این صورت «ما با این خطر روبه‌رو هستیم که از مرحله‌ای که هنوز می‌توانیم از تغییرات اقلیمی افسارگسیخته جلوگیری کنیم عبور کنیم، و این عواقب فاجعه‌باری برای مردم و سامانه‌های طبیعی حافظ حیات ما خواهد داشت.»
چه کسانی بیش از همه تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار خواهند گرفت؟
شما می‌گویید که کودکان‌‌تان را بیش از هرچیز دوست دارید و با این حال آینده آنان را در برابر چشمان‌شان از آنان می‌ربایید.
گرتا تونبرگ، کنشگر محیط زیست و بنیان‌گذار «اعتصاب مدارس در اعتراض به وضعیت اقلیمی»
تغییرات اقلیمی به همه ما آسیب می‌رساند و خواهد رساند، مگر این که دولتها دست به اقدام زنند. اما اثرات آن احتمالاً برای گروه‌های مشخصی بسیار برجسته‌تر خواهد بود – برای مثال، جوامعی که پایه معیشت‌شان بر کشاورزی یا کار در مناطق ساحلی استوار است و همچنین کسانی که به طور کلی آسیب‌پذیر و محروم بودهاند و یا مورد تبعیض قرار دارند.
برخی از نابرابری‌هایی که در اثر تغییرات اقلیمی می‌تواند تشدید شود یا در حال تشدید است، به این شرح است:
- نابرابری بین کشورهای توسعه‌یافته و کشورهای در حال توسعه
در سطح ملی، کسانی که در سرزمین‌های پست نسبت به ارتفاع از سطح دریا، جزایر کوچک و کشورهای کمتر توسعه‌یافته زندگی می‌کنند از جمله کسانی هستند که بیشتر از همه تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار گرفته و خواهند گرفت. اهالی جزایر مارشال به طور مرتب با سیل‌ها و توفان‌های مخربی مواجه هستند که خانه‌ها و وسایل معاش آنان را از میان می‌برد. موج گرمای سال ۲۰۱۸ در نیم‌کره شمالی در سراسر اروپا و آمریکا شمالی به سرخط خبرها راه یافت، اما برخی از بدترین اثرات آن در جاهایی مثل پاکستان محسوس بود؛ آن‌جا دمای هوا به بالاتر از ۴۴ درجه سانتیگراد رسید و بیش از ۶۰ نفر (اکثراً کارگرانی که در گرمای شدید کار می‌کردند) جان خود را از دست دادند.
- نابرابری بین قومیت‌ها و طبقات اجتماعی مختلف
اثرات تغییرات اقلیمی و آلودگی مرتبط با سوختهای فسیلی به قومیت و طبقه اجتماعی نیز بستگی دارد. در آمریکای شمالی، عمدتاً جوامع فقیرتر غیرسفیدپوست‌اند که مجبور به استنشاق هوای سمی می‌شوند، چرا که احتمال بیشتری دارد که محله‌های آنان مجاور نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها باشد. نرخ ابتلا به بیماری‌های تنفسی و سرطان در میان آنان بسیار بالاتر است و آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار سه برابر بیش از کل جمعیت آمریکا با این احتمال مواجه هستند که جان خود را به دلیل آلودگی انتقال‌یافته از طریق هوا از دست بدهند.
- نابرابری بین جنسیت‌ها
زنان و دختران در مقایسه با مردان به شکل بدون تناسب تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار می‌گیرند، و این خود نشانگر این واقعیت است که احتمال به حاشیه رانده شدن و یا محرومیت آنان در بسیاری کشورها بیشتر است. این بدان معنی است که آنان در برابر اثرات رویدادهای مرتبط با آب‌وهوا نیز بیشتر آسیب‌پذیر هستند، چرا که کمتر قادر به این هستند که از خود در برابر این رخدادها محافظت کنند و بهبودیابی هم برای آنان دشوارتر خواهد بود.
- نابرابری بین نسل‌ها
وضعیت برای نسل‌های آینده به مراتب بدتر خواهد شد، مگر این که دولتها همین حالا دست به اقدام بزنند. با این حال، کودکان و افراد جوان در حال حاضر هم به دلیل سوخت‌وساز، فیزیولوژی و نیازهای رشدِ ویژه‌ی خود گرفتار آسیب‌های ناشی از تغییرات اقلیمی هستند. این بدان معنی است که برای مثال، جابه‌جایی اجباری که جوامع انسانی متحمل آن می‌شوند و دامنه‌ای از حقوق آنان را از آب، بهداشت و غذا گرفته تا مسکن مناسب، سلامت، تحصیل و آموزش تحت تأثیر قرار می‌دهد، احتمالاً برای کودکان زیان بیشتری خواهد داشت.
- نابرابری در بین جوامع
مردمان بومی از جمله جوامع انسانی هستند که بیش از همه تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار می‌گیرند. آنان اغلب در سرزمین‌های حاشیه‌ای و زیست‌بوم‌های نااستواری زندگی می‌کنند که آسیب‌پذیری بیشتری در مقابل تغییرات در محیط پیرامونی دارند. بومیان رابطه‌ی نزدیکی با طبیعت و محیط زیست سنتی خود دارند و معاش و هویت فرهنگی‌شان به آن وابسته است.
چرا تغییرات اقلیمی یک موضوع حقوق بشری است؟
تغییرات اقلیمی یک موضوع حقوق بشری است، نه تنها از این رو که اثرات مخرب آن بهره‌مندی از حقوق بشر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه همچنین به این دلیل که این پدیده‌ای محصول عملکرد انسان است و دولتها می‌توانند از شدت آن بکاهند.
کومی نایدو، دبیرکل سابق عفو بین‌الملل
حقوق بشر ارتباط نزدیکی با تغییرات اقلیمی دارد و این به دلیل اثرات ویرانگر آن نه تنها بر محیط زیست بلکه بر سلامت ما است. تغییرات اقلیمی علاوه بر تهدید اساس وجود ما، تأثیرات زیان‌باری بر حقوق ما برای برخورداری از حیات، سلامت، غذا، آب، مسکن، و اسباب معاش دارد.
هرچه دولتها بیشتر برای دست زدن به اقدامات مؤثر تعلل کنند، مسأله غامض‌تر خواهد شد، و این خطر تشدید می‌شود که کاهش گازهای انتشاریافته از طریق اقداماتی صورت گیرد که در عوض به نابرابری بیشتر بین انسان‌ها خواهد افزود.
تغییرات اقلیمی از جمله به این شیوه‌ها بر حقوق بشر تأثیر می‌گذارد:
حق حیات – همه ما حق زندگی و حق زیستن در آزادی و ایمنی داریم. اما تغییرات اقلیمی ایمنی میلیاردها نفر در این کره خاکی را مورد تهدید قرار می‌دهد. واضح‌ترین نمونه‌های این تهدید را در پدیده‌های اقلیمی حاد، نظیر توفان‌ها، سیل‌ها، و آتش‌سوزی‌های گسترده می‌تواند دید. توفان یولاندا در فیلیپین در سال ۲۰۱۳ به از دست رفتن جان تقریباً ۱۰۰۰۰ نفر انجامید. تنش گرمایی از مرگبارترینِ این تأثیرات است. موج گرمای تابستان در اروپا در سال ۲۰۰۳ به مرگ ۳۵۰۰۰ نفر منجر شد. اما تغییرات اقلیمی به شیوه‌های کمتر مشهود و متعدد دیگری نیز زندگی افراد را تهدید می‌کند. «سازمان جهانی بهداشت» پیش‌بینی می‌کند که تغییرات اقلیمی در سال‌های ۲۰۳۰ تا ۲۰۵۰ سبب مرگ سالانه ۲۵۰۰۰۰ نفر به دلیل مالاریا، سوءتغذیه، اسهال و گرمازدگی خواهد شد.
حق سلامت – همه ما دارای این حق هستم که از بالاترین استانداردهای قابل دست‌یابی در زمینه سلامت جسمی و روانی برخوردار باشیم. بنا به نظر «هیأت بین‌دولتی در مورد تغییرات اقلیمی»، اثرات عمده‌ی تغییرات اقلیمی بر سلامت شامل افزایش خطر آسیب، بیماری و مرگ ناشی از امواج گرما و آتش‌سوزی‌های شدیدتر، افزایش خطر سوءتغذیه در نتیجه کاهش تولید غذا در نواحی فقیر، و افزایش خطر بیماری‌های انتقال‌یابنده از طریق غذا و آب و بیماری‌های انتقال‌یابنده از طریق افراد ناقل خواهد بود. کودکانی که در معرض رویدادهای آسیب‌رساننده همچون حوادث طبیعی (که بر اثر تغییرات اقلیمی تشدید شده) قرار گیرند، ممکن است دچار اختلال استرسی پس از صدمه شوند. از آن‌جا که گرمایش زمین نظام‌های سلامت و اهداف اساسی در زمینه سلامت در سراسر جهان را تهدید می‌کند، ضرورت دارد که فوراً با تأثیرات تغییرات اقلیمی در این زمینه مقابله شود.
حق مسکن – همه ما دارای حق بهره‌مندی از استانداردهای کافی زندگی، از جمله مسکن مناسب برای خود و خانواده‌‌‌های خود هستیم. اما تغییرات اقلیمی به شیوه‌های گوناگون حق مسکن ما را مورد تهدید قرار می‌دهد. پدیده‌های اقلیمی شدید نظیر سیل و آتش‌سوزی گسترده پیشاپیش در حال تخریب خانه‌های مردم و واداشتن آن‌ها به نقل مکان هستند. خشک‌سالی، فرسایش خاک و سیل می‌توانند به مرور زمان محیط زیست را تغییر دهند، در حالی که افزایش سطح دریاها خانه‌های میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را که در مناطق پایین‌تر از سطح دریا زندگی می‌کنند، مورد تهدید قرار می‌دهد.
حقوق آب و بهداشت – همه ما از حق دسترسی به آب سالم برای مصارف شخصی و خانگی و حق بهداشت، که ضامن حفظ سلامت ما است، برخورداریم. اما تلفیق عواملی نظیر ذوب شدن برف و یخ، کاهش باران، افزایش دما و افزایش سطح دریاها نشان می‌دهد که تغییرات اقلیمی کیفیت و کمیت منابع آبی را تحت تأثیر قرار داده و خواهد داد. بیش از یک میلیارد نفر در حال حاضر به آب تمیز دسترسی ندارند، و تغییرات اقلیمی این وضعیت را بدتر خواهد کرد. پدیده‌های اقلیمی شدید مثل گردباد و سیل زیرساخت‌های آبی و بهداشتی را تحت تأثیر قرار داده و آب آلوده به جا می‌‌گذارند، و به این ترتیب به انتقال بیماری‌هایی که از طریق آب آلوده منتقل می‌شوند کمک می‌کنند. سیستم‌های فاضلاب نیز، به خصوص در نواحی شهری، تحت تأثیر قرار خواهند گرفت.
چه کسی مسئول متوقف کردن تغییرات اقلیمی است؟
متشاکیان بعد از این که شاکیان [پرونده] را در موقعیت اقلیمی خطرناک قرار دادند، به بی‌تفاوتی عامدانه‌شان نسبت به این خطرات شناخته‌شده، که خودشان بانی و باعث رخ دادن و گسترش پیدا کردن آن بودهاند، ادامه داده‌اند. یک سیستم اقلیمی بی‌ثبات، زندگی شاکیان و سلامت جسمی و عزت نفس آن‌ها را در معرض مخاطراتی بسیار جدی قرار می‌دهد.
پرونده جولیانا علیه دولت آمریکا، شکایت ثبت‌شده از طرف نهاد «کودکان علیه دولت آمریکا»
دولتها
دولتها ملزم هستند تا اثرات زیان‌آور تغییرات اقلیمی را، با انجام بلندپروازانه‌ترین اقدامات ممکن برای پیش‌گیری یا کاهش انتشارات گازهای گلخانهای، در کوتاه‌ترین زمان‌بندی ممکن کاهش دهند. ضرورت دارد که کشورهای ثروتمند هم در سطح ملی و هم از طریق همکاری بین‌المللی در این زمینه پیش‌قدم باشند، اما همه کشورها باید با تمام توان‌شان تمام گام‌های منطقی را به منظور کاهش گازهای گلخانهای بردارند.
دولتها باید تمام گام‌های لازم را برای کمک به تمام شهروندان‌شان به منظور کنار آمدن با اثرات قابل پیش‌بینی و اجتناب‌ناپذیر تغییرات اقلیمی بردارند، و بدین طریق اثرات تغییرات اقلیمی بر حقوق بشر را به حداقل برسانند. این اقدام باید فارغ از این نکته انجام شود که آیا دولت خود مسئول این تغییرات اقلیمی بوده یا نه، چرا که دولتها ملزم هستند تا مردم را در برابر آسیب‌های ایجادشده از جانب دیگران نیز محافظت کنند.
دولتها باید گام‌های لازم را برای برخورد هرچه سریع‌تر و انسانی‌تر با مسأله تغییرات اقلیمی بردارند. اما در واکنش‌های خود به تغییرات اقلیمی، نباید به اقداماتی متوسل شوند که به شیوه‌ی مستقیم یا غیرمستقیم حقوق بشر را نقض می‌کنند. برای مثال، مناطق حفاظت‌شده و یا پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر نباید بدون مشورت با مردم بومی و بدون جلب رضایت‌شان برای اجرای این پروژه‌ها روی اراضی آن‌ها انجام شود.
دولتها در تمامی اقدامات‌شان باید حق مشارکت و اطلاعات‌رسانی به تمامی افرادِ تحت تأثیر قرار گرفته و نیز حق آنان برای دریافت تسهیلات جبرانی مؤثر بابت نقض حقوق بشرشان را رعایت کنند.
اما وعده‌هایی که در حال حاضر توسط دولتها برای کاستن از شدت تغییرات اقلیمی داده‌اند به کل ناکافی است، چرا که تا سال ۲۱۰۰ میانگین دمای کره زمین نسبت به دوران پیشا‌صنعتی شاهد افزایش فاجعه‌بار ۳ درجه سانتیگراد خواهد بود. در کشورهایی همچون فرانسه، هلند و سوئیس، مردم در حال طرح شکایت‌های حقوقی از دولتها به دلیل قصورشان در مقرر ساختن اهداف و اقدامات کافی برای کاستن از شدت تغییرات اقلیمی هستند.
شرکت‌های تجاری
شرکت‌های تجاری هم مسئولیت دارند حقوق بشر را رعایت کنند. شرکت‌ها، برای عمل به این مسئولیت، باید اثرات احتمالی فعالیتهای خود بر حقوق بشر را مورد ارزیابی قرار داده و به اقداماتی دست بزنند که از تأثیرات منفی پیش‌گیری کند. شرکت‌ها باید نتایج این‌گونه ارزیابی‌ها و هر نوع اقدام پیش‌گیرانه را در اختیار عموم قرار دهند. شرکت‌ها باید همچنین اقداماتی به عمل آورند تا موارد نقض حقوق بشری را که خود به تنهایی یا با مشارکت دیگر عوامل مسبب شده‌اند جبران کنند. مسئولیت شرکت‌ها در این زمینه به آسیب‌های حقوق بشریِ ناشی از تغییرات اقلیمی نیز تعمیم می‌یابد.
شرکت‌ها، و به خصوص شرکت‌های سوخت فسیلی، همچنین باید بی‌درنگ اقداماتی را به مرحله اجرا بگذارند – از جمله با سوق دادن فعالیتهای خود به سوی انرژی‌های تجدیدپذیر — که انتشار گازهای گلخانهای را به حداقل برساند و اطلاعات مربوط به گازهای نشر یافته توسط آنان و اقدامات‌شان برای کاهش آن‌ها را در اختیار عموم قرار دهند. این اقدامات باید به تمام شرکت‌های تابع، همسو و عوامل درگیر در زنجیره تأمین منابع آنان تعمیم یابد.
شرکت‌های سوخت فسیلی، به طور تاریخی، در گروهی جای می‌گیرند که بیش از همه مسئول تغییرات اقلیمی بودهاند و این نکته امروز هم صادق است. تحقیقات نشان می‌دهد که ۱۰۰ شرکت تولیدکننده سوخت فسیلی به تنهایی مسئول انتشار ۷۱ درصد گازهای گلخانهای در سراسر جهان از سال ۱۹۸۸ به این سو بودهاند.
شواهد فزاینده در این باره وجود دارد که شرکت‌های بزرگ سوخت فسیلی دهه‌ها است که از اثرات زیان‌بار مصرف سوختهای فسیلی آگاه بوده و سعی کرده‌اند از افشای این اطلاعات جلوگیری کنند و مانع تلاش‌ها به منظور برخورد با مسأله تغییرات اقلیمی شوند.
چرا ضرورت دارد که تغییرات اقلیمی را متوقف کنیم
به این دلیل که همه ما سزاوار حمایت‌های برابر هستیم.
ما همه با حقوق بنیادی بشر زاده شده‌ایم؛ با این حال، این حقوق با تغییرات اقلیمی مورد تهدید جدی قرار گرفته است. در حالی که تغییرات اقلیمی زندگی همه ما را به نحوی از انحا تهدید می‌کند، آنان که قربانیِ تبعیض هستند از جمله کسانی به شمار می‌روند که ممکن است بیش از دیگران تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار بگیرند. همه ما، به شکل برابر، شایسته حفاظت شدن در برابر این تهدید جهانی هستیم.
به این دلیل که با دست به عمل زدن، چیزی از دست نمی‌دهیم و همه چیز به دست می‌آوریم.
مقابله با تغییرات اقلیمی این فرصت را به ما می‌دهد که با کسب اطمینان از تأمین یک محیط سالم، سلامت افراد را مقدم بر هرچیز دیگر قرار دهیم. این برای ما موقعیتی فراهم می‌آورد تا برای مثال، با فراهم آوردن امکان دسترسی به منابع انرژی تمیز‌تر و ارزان‌تر و ایجاد فرصت‌های شغلی در حوزه‌های جدید، وضعیت حقوق بشر را بهبود بخشیم.
به این دلیل که دانش، نیرو و توان متوقف کردن تغییرات اقلیمی را داریم.
بسیاری از افراد پیشاپیش کار روی راه‌حل‌های خلاقانه، الهام‌بخش و نوآورانه برای مقابله با تغییرات اقلیمی را آغاز کرده‌اند. از شهروندان گرفته تا شرکت‌ها و شهرها، مردم در سراسر جهان فعالانه در حال مشارکت در سیاست‌ها و کارزارها و راه‌حل‌هایی هستند که انسان‌ها و سیاره ما را محافظت خواهد کرد. جوامع بومی و اقلیت‌ها قرن‌ها است که به روش‌های پایا برای همزیستی با محیطی که آن را خانه خود می‌خوانند دست یافته‌اند. ما می‌توانیم از آنان بیاموزیم و با رضایت خودشان از دانش آنان بهره گیریم و در تلاش‌های خود برای پیدا کردن راه متفاوتی برای تعامل با سیاره‌مان به کار بندیم.
عفو بین‌الملل برای مقابله با تغییرات اقلیمی چه می‌کند؟
محوریت دادن به افراد و حقوق بشر در گفت‌وگو‌های مربوط به تغییرات اقلیمی ضرورت فوری دارد. این موضوع برای عفو بین‌الملل و سایر سازمان‌های حقوق بشری به معنای اصرار بر مسئولیت‌پذیری کشورهایی است که در مورد تغییرات اقلیمی دست به عمل نزده‌اند، درست نظیر کاری که ما در مورد سایر موارد نقض حقوق بشری انجام می‌دهیم.
کیارا لیگوری، مشاور سیاست‌گذاری، عفو بین‌الملل
فعالیت سازمان عفو بین‌الملل در زمینه تغییرات اقلیمی شامل حمایت از حقوق بشر در معاهده پاریس در زمینه تغییرات اقلیمی، همکاری بر سر شکل‌گیری معیارهای حقوق بشری مستحکم‌تر در رابطه با تغییرات اقلیمی و حمایت از گروه‌های زیست‌محیطی به هنگام طرح بحث‌های حقوق‌بشری بوده است.
با توجه به فوریت این موضوع، ما مشارکت خود در این حوزه را تشدید کرده‌ایم. ما، با ایفای نقش پیشگامانه در جمع گروه‌های حقوق بشری، حامی تلاش‌های این گروه‌ها برای نشان دادن این نکته می‌شویم که تغییرات اقلیمی در حال تأثیرگذاری بر حقوق انسان‌ها بوده و مردم در حال مقابله با واقعیت و تهدیدات تغییرات اقلیمی اند.
عفو بین‌الملل با طیف متنوعی از گروه‌ها در کشورهای کلیدی کار خواهد کرد تا دولتها و شرکت‌های تجاری را که مانع پیشرفت در این زمینه می‌شوند زیر فشار بگذارد. عفو بین‌الملل از جوانان، بومیان، اتحادیه‌های کارگری و جوامع تحت تأثیر قرارگرفته، به منظور گذار سریع، عادلانه و فراگیر به اقتصاد عاری از کربن، پشتیبانی به عمل می‌آورد. دعاوی قضایی و استفاده از تشکیلات حقوق بشری ملی و منطقه‌ای ابزار دیگری برای استمرار این فشار‌ها خواهد بود.
عفو بین‌الملل بر فعالیت خود در زمینه حمایت از مدافعان محیط زیست می افزاید تا به ویژه کار کسانی را تسهیل کند که از زمین، غذا، جوامع، و افراد در برابر اثرات تغییرات اقلیمی، استخراج و گسترش سوختهای فسیلی و جنگل‌زدایی حمایت می‌کنند. دفاع از فضای مدنی برای اطلاع‌رسانی، مشارکت و بسیج عموم نیز به پیش‌برد سیاست‌های مترقی‌ترِ زیست‌محیطی یاری خواهد رساند.
خواسته‌های ما
عفو بین‌الملل دولت ها را فرا می‌خواند تا:
- هرچه می‌توانند انجام بدهند تا مانع از افزایش دمای زمین به میزان بیش از ۱.۵ درجه‌ی سانتیگراد شوند.
- میزان گازهای گلخانهای تولیدی‌شان را، در دیرترین حالت، تا سال ۲۰۵۰ به صفر برسانند. کشورهای ثروتمندتر باید این کار را سریع‌تر انجام دهند. تا سال ۲۰۳۰، سطح جهانی گازهای گلخانهای باید به نصف این میزان در سال ۲۰۱۰ رسیده باشد.
- استفاده از سوختهای فسیلی (زغال سنگ، نفت، و گاز) را در سریع‌ترین زمان ممکن متوقف سازند.
- اطمینان حاصل کنند که اقدامات برای مقابله با تغییرات اقلیمی به شیوه‌ای صورت پذیرد که حقوق بشری هیچ فردی را نقض نکند و به جای افزودن به نابرابری‌ها از آن‌ها بکاهد.
- اطمینان حاصل کنند که همه افراد، به خصوص کسانی که تغییرات اقلیمی و یا گذار به اقتصاد عاری از سوخت فسیلی آن‌ها را تحت تأثیر قرار داده، به گونه مناسبی از آن‌چه در حال رخ دادن است آگاه شوند و بتوانند در تصمیمات صورت‌گرفته در مورد آینده‌شان مشارکت داشته باشند.
- کشورها با هم همکاری کنند تا بار مسئولیت تغییرات اقلیمی را به طور منصفانه میان خود تقسیم کنند. در این راه، کشورهای مرفه‌تر باید به سایر کشورها یاری برسانند.