سازمان ملل متحد
نگاه اجمالی
سازمان ملل متحد پس از جنگ جهانی دوم و توسط ۵۱ کشور که نمی‌خواستند بار دیگر شاهد هراس جنگ و هولوکاست باشند ایجاد شد. در هفتاد سال گذشته، تعداد اعضای سازمان ملل و موضوعیت آن افزایش یافته است، و در حال حاضر ۱۹۳ کشور عضو آن هستند. این سازمان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین سازمان بین‌المللی است.
سازمان ملل مستقل و جهانی است. این سازمان تنها جایگاه گفت‌وگو در دنیا است که در آن صلح و امنیت، حقوق بشر و توسعه توسط تمام کشورهای جهان مورد بحث قرار می‌گیرد.
از سال ۱۹۶۴، عفو بین‌الملل جایگاه مشورتی ویژه‌ای در سازمان ملل داشته است که به ما امکان داده تا در پیشرفت‌های مهمی در زمینه‌ی حقوق بشر ایفای نقش کنیم، از جمله:
- تصویب کنوانسیون‌های کلیدی سازمان ملل، مانند کنوانسیون‌های مبارزه با شکنجه و ناپدیدیسازی قهری و کنترل تجارت اسلحه.
- تصویب پروتکل‌های اختیاری برای معاهدات حقوق بشری به منظور الغای مجازات اعدام و بیرون نگه داشت کودکان از نیروهای مسلح.
- تشکیل سازوکارهای ملی برای پیش‌گیری از شکنجه و فراهم آوردن این امکان حقوقی که افراد از دولت‌های مطبوع خود به دلیل نقض حقوق‌شان شکایت کنند.
- تأسیس «کمیساریای عالی حقوق بشر» و «شورای حقوق بشر» و سازوکار «بررسی ادواری جهانی» در این شورا.
- تشکیل «سازوکارهای ویژه» در مورد موضوعاتی همچون مدافعان حقوق بشر، امحای تبعیض علیه زنان، ارزیابی مسئله مقابله با تروریسم در رابطه با حقوق بشر و ارزیابی فعالیت‌های تجاری در رابطه با حقوق بشر.
- تصویب قطعنامه‌هایی با بالاترین میزان رأی برای توقف مجازات اعدام و حفاظت از غیرنظامیان در شرایط بحرانی.
- تصویب اعلامیه‌های سازمان ملل در مورد ناپدیدسازی قهری، در مورد مدافعان حقوق بشر، و در مورد آموزش و فراگیری حقوق بشر.
زمینه
«رهایی از هراس و از نیازمندی»
این دستور کار سازمان ملل در هفت دهه‌ی گذشته بوده است. کار این سازمان بر سه رکن استوار است: حفاظت از حقوق بشر، حفظ صلح و امنیت، و پیش‌برد توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی.
یکی از نخستین کارهای پیشگامانه‌ی سازمان ملل نگارش اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال ۱۹۴۸ بود. این اعلامیه، با توصیف اصول پایه‌ای که هسته و مرکز جنبش حقوق بشر را تشکیل می‌دهند، الهام‌بخش قوانین و نهادهای بین المللی بود که مستقیماً زندگی افراد بی‌شماری را در سراسر جهان بهبود بخشیدند.
از آن زمان تا کنون، سازمان ملل کنوانسیون‌ها و اعلامیه‌های حقوق بشری متعددی مدون کرده که با هم به شکل‌گیری نظام قوانین بین‌المللی و معیارهایی کمک کرده‌اند که از همه ما محافظت می‌کنند و حقوق همه ما را ارتقا می‌بخشند: پایان دادن به تبعیض نژادی و تبعیض علیه زنان، ممنوعیت شکنجه و نسل‌کشی، پاسداری از حقوق کودکان، افراد دچار معلولیت، پناهندگان، مهاجران، آواراگان داخلی، اقلیت‌ها، مدافعان حقوق بشر، مردمان بومی، کنترل تجارت اسلحه، و ترویج لغو کامل مجازات اعدام.
خواسته‌های عفو بین‌الملل
ما می‌توانیم جهانی خلق کنیم که در آن تک‌تک ما از تمام حقوق بشر مندرج در اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر بهره‌مند باشیم. عفو بین‌الملل برای تحقق این خواسته‌ها در سازمان ملل تلاش می‌کند:
- تأیید و اجرای جهانی معاهدات و موازین حقوق بشر
- افزایش واکنش نهادهای سازمان ملل نسبت به مسئله‌ی حقوق بشر و بحران‌های انسانی
- تصویب معاهداتی که چالش‌های جدید مثل برخوردها نهادهای تجاری با مسائل حقوق بشری یا حقوق مرتبط با حریم خصوصی ما را مورد توجه قرار دهد
- اصلاح سازمانی به منظور دست‌یابی به یک سازمان ملل قدرتمندتر و مؤثرتر برای حفظ و ارتقای حقوق بشر.
جزئیات بیشتر در این باره
روش کار سازمان ملل
تشکیلات اصلی سازمان ملل که در آن هریک از ۱۹۳ کشور عضو دارای حق رأی هستند. این مجمع از سپتامبر تا دسامبر هر سال تشکیل جلسه می‌دهد و سالانه حدود ۳۰۰ قطع‌نامه در رابطه با طیف گسترده‌ای از موضوعات، از جمله حقوق بشر، صادر می‌کند.
در سال ۲۰۰۶ ایجاد شد و دارای ۴۷ کشور عضو انتخابی است. این شورا سه بار در سال تشکیل جلسه می‌دهد و می‌تواند طیف کامل موضوعات حقوق بشر را مورد توجه قرار دهد و برای موازین جدید حقوق بشری پیش‌نویس تهیه کند. این شورا می‌تواند کمیسیون‌های تحقیق تأسیس کند، کمیته‌های حقیقت‌یاب ایجاد کند و به کشورها راهکارهای پیشنهادی ارائه دهد. این شورا همچنین از طریق روندی موسوم به «بررسی ادواری جهانی» عملکرد هر یک از کشورهای عضو سازمان ملل در اجرای تعهدات حقوق بشری خود را مورد بررسی قرار می‌دهد.
این شورا قوی‌ترین نهاد سازمان ملل است که مأموریت آن حفظ صلح و امنیت بین‌المللی است. این شورا ۱۵ عضو دارد که شامل پنج عضو دائم و ۱۰ عضو انتخابی است. شورای امنیت می‌تواند عملیات صلح‌بانی برقرار کند، تحریم و یا ممنوعیت فروش اسلحه وضع کند، انجام تحقیقات در مورد حقوق بشر را دستور دهد، مجوز استفاده از قدرت نظامی صادر کند، دادگاه‌های کیفری بین‌المللی برپا کند و به دیوان کیفری بین‌المللی پرونده ارجاع دهد.
این تشکیلات شامل ۱۰ کمیته متشکل از متخصصان مستقل حقوق بشر است. ۹ کمیته بر عملکرد کشورها در زمینه اجرای تعهدات خود در چارچوب معاهدات حقوق بشری که امضا کرده‌اند نظارت دارند. یک کمیته به طور ویژه مکان‌هایی را رصد می‌کند که در آن‌جا مردم از آزادی محروم شده‌اند.
به رغم عنوان‌شان، این‌ها در واقع مجموعه افرادی هستند شامل متخصصان مستقل حقوق بشر و یا گروه‌های متخصصی که از جانب «شورای حقوق بشر» ماموریت یافته‌اند که وضعیت حقوق بشر در یک کشور و یا موضوعات حقوق بشری خاصی را مورد بررسی قرار داده و یافته‌ها و توصیه‌های خود را به شورا و کشورهای مربوطه ارائه دهند. ۵۳ «سازوکار ویژه» در سازمان ملل وجود دارد که شامل گزارشگران ویژه، متخصصان مستقل و کارگروه‌های مختلف می‌شود.
روندی که بر اساس آن شورای حقوق بشر این را بررسی می‌کند که هر یک از کشورهای عضو سازمان ملل تا چه حد به التزامات حقوق بشری خود عمل کرده‌اند. گروه‌ها و سازمان‌های جامعه مدنی با ارائه اطلاعات در مورد حقوق بشر در کشورهای تحت بررسی و پیشنهاد اقداماتی که چالش‌ها را مد نظر قرار دهد نقشی کلیدی در روال «بررسی ادواری جهانی» ایفا می‌کنند.
دبیرخانه و کمیساریای عالی حقوق بشر
دبیرخانه سازمان ملل به منزله بخش اداری این سازمان است. این دبیرخانه زیر نظر دبیرکل سازمان ملل اداره می‌شود.
«کمیساریای عالی حقوق بشر» بخشی از دبیرخانه‌ی سازمان ملل است که توسط کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل، که در سال ۱۹۹۳ توسط مجمع عمومی تأسیس شد، اداره می‌شود. «کمیساریای عالی حقوق بشر» اجرای برنامه‌ی حقوق بشری سازمان ملل متحد را هدایت می‌کند. نقش آن شامل انجام تحقیق، ارائه کمک‌های تخصصی و فنی به دولت‌ها و سازمان‌های ملی حقوق بشری، و ظرفیت‌سازی و آموزش حقوق بشر است.